Thomas Samuel Kuhn (1922-1996) był z wykształcenia fizykiem. Po tym, jak zaproponowano mu, aby wygłosił wykład z fizyki dla laików w dziedzinie nauk przyrodniczych, Kuhn przeniósł jednak swoje zainteresowania na teren historii nauki. Owocem badań Kuhna w tej dziedzinie jest wydana po raz pierwszy w 1962 roku książka, w której przedstawił on swoją koncepcję na temat istoty i rozwoju nauki – Struktura rewolucji naukowych . Twierdzenia zawarte w tej książce silnie oddziałały na różne kręgi intelektualne, w tym przede wszystkim na filozofów i historyków nauki, ale także na naukowców czy nawet socjologów i psychologów. Według Kazimierza Jodkowskiego „Przyczyną tego było zarówno nowatorskie ujęcie rozwoju nauki, jak też wiele kontrowersyjnych tez” . W odróżnieniu od wcześniejszych ujęć pozytywistów logicznych czy Karla R. Poppera, którzy przyjmowali ponadhistoryczne kryteria naukowości, Kuhn był przedstawicielem uhistorycznionej filozofii nauki. W tym ujęciu rozumienie naukowości zmienia się z upływem czasu .
Celem mojego tekstu jest przedstawienie podstawowych kategorii w ujęciu Kuhna oraz ich związku z kuhnowską wizją rozwoju nauki.
Pojęcie paradygmatu
Centralną rolę w koncepcji Kuhna odgrywa pojęcie „paradygmatu”. Przez paradygmat Kuhn rozumiał „powszechnie uznawane osiągnięcia naukowe, które w pewnym czasie dostarczają społeczności uczonych modelowych problemów i rozwiązań”.
Wadowice, Polska: inskrypcja na zegarze słonecznym (źródło)
Tak rozumiem to zdanie:
Czas jest tym, co ucieka. Przelewa się przez
palce. Niknie. Nie może nie uciekać. Czas jest uciekający, a to, co uciekające –
wskazuje na czas.
Czas nie
ucieka „sobie”, lecz temu, kto żyje w odniesieniu do czasu – kto właściwie sam
jest czasowy (by nie rzecz: na chwilę). Ucieka temu, kto chciałby go zatrzymać,
utrwalić, i w tym trwaniu pozbawić go jego uciekającej
istoty. Ucieka człowiekowi.
Wieczność jest tym, co czeka. Nie
może nie czekać. Wieczność jest czekająca, a to, co czekające – wskazuje na
wieczność. Nie czeka „na nas”
ani „nas kiedyś”, nie na siebie ani coś innego poza sobą, lecz w sposób trwały i
czysty: czeka zawsze i na nic. Wieczność jest tym, co czekające w nas, a skoro
czekające w tym, co czasowe, to czekające tak, by nas unicestwić.
Wieczność nas stale
unicestwia, wskazując na Nic naszej istoty.
(Więcej – aczkolwiek w podobnym tonie – tutaj).
